Collectief de kop in het zand!

“De zonnige kant van efficiëntie”, Cogen Nederland symposium, Antropia

Voormalig Greenpeace baas Paul Gilding, sindsdien duurbetaalde adviseur van multinationals en investeringsmaatschappijen en actief in de CO2 handel, wist het duurzame axioma uitstekend samen te vatten:

Niemand twijfelt er nog aan: als we onder de dramatische bovengrens van 2 graden opwarming willen blijven, moeten we onze CO2 met 80% reduceren, en wel nu meteen.
Dat er wereldwijd nog helemaal niets te merken is van enige uitstootreductie (behalve als gevolg van de crisis), wil zeggen dat er een enorme ommekeer vlák voor de deur staat. Reken daar maar op! Want 80% CO2 uitstoot reduceren in korte tijd kan best, en ook China en de VS staan op het punt om hun schouders eronder te zetten.

Op weg naar het podium voor zijn toespraak liep Dick Benschop, president-directeur van Shell Nederland nog even demonstratief naar Gilding om hem hartelijk de hand te schudden (“Good to see you again, Paul!”). Dikke maatjes.                                  

 

Niet dat Gilding ook maar iets zinnigs te melden had, waar je als multinational of investeerder iets aan zou kunnen hebben. De man raaskalt aan één stuk door in groene business cliché’s, zonder van ook maar de geringste kennis van zaken op het gebied van economie of energie blijk te geven. Maar blijkbaar menen de Shell’s van de wereld dat ze nooit te veel (ex-) kopstukken uit de groene machine kunnen paaien door ze met zakken geld als adviseurs in te huren, zodat er naast Jan Paul van Soest (ook niet goedkoop maar tenminste wél slim) nog een ruime markt is voor nitwits als Gilding.

 

 

 

Cogeneratie / WKK
In de zaal zat de top honderd van de energiewereld: alle energiereuzen, netwerkbeheerders, en duurzame en industriële lobbyclubs waren present, zoals overigens elk jaar op het Cogen symposium.
Cogen staat voor co-generatie, het tegelijk opwekken van warmte en elektriciteit, ook wel warmte-kracht koppeling (WKK) genoemd .
Mijn vaste lezers weten dat ik bij al mijn energieblogs hamer op de dramatisch slechte exergie van ons fossiel energiegebruik. WKK is hiervoor de grote oplossing en in Nederland wordt al de helft van de elektriciteit met voornamelijk grootschalige WKK opgewekt. Dat is uitzonderlijk veel en levert een enorme brandstofbesparing en CO2 reductie op. Ik zie zelf overigens vooral toekomst in decentrale micro-WKK met SOFC brandstofcellen.

Helaas heeft de elektriciteitsmarkt zich de laatste jaren anders ontwikkeld dan verwacht werd. Deels door de slechte coördinatie van de nieuwbouw van centrales, waardoor er overcapaciteit is aan gascentrales, en door het toegenomen aanbod van zwaar gesubsidieerde elektriciteit uit wind en zon, is de stroomprijs te laag om WKK nog rendabel te kunnen bedrijven. Er worden steeds meer WKK centrales uit bedrijf genomen en van nieuwe investeringen is geen sprake. Over tien jaar is het WKK aandeel in de Nederlandse stroomvoorziening van 50% gedaald naar 25%. Dat is een voor de energiewereld dramatisch snelle omslag.

Geen enkele gascentrale in Europa is nog rendabel
Ook op gascentrales wordt in heel Europa alleen maar verlies geleden, dus daarvan zullen er eveneens een aantal moeten sluiten. Blijven over de kolencentrales. Want alleen daaraan (en aan subsidie voor wind) verdienen de energieproducenten nog iets. Stegs op gas en WKK (juist de enige zinnige tools voor CO2 reductie) zijn voorlopig “bad business” in Europa.
Het is duidelijk dat dit regelrecht in strijd is met de wens om CO2 te reduceren!

Wind in plaats van WKK is dwaze keuze
De toename aan CO2 uitstoot als gevolg van de verwachte sluiting van WKK installaties zal ter compensatie vele tientallen véél duurdere grote windparken vergen. We kiezen onder de druk van de windlobby dus voor de allerduurste manier om CO2 te besparen. Iets wat ook afgelopen week werd bevestigd door het rapport van CE in Delft, dat nota bene tot de meest fanatieke zeloten van het Groene Evangelie behoort.

Daarbij hebben wind en zon nou juist keihard die gas en WKK centrales nodig als back-up. Maar de (vooral Duitse) wind-boeren betalen ons daar niks voor, dus zit er niks anders op dan de Nederlandse Stegs en WKK’s te sluiten. Waarna het gewoon wachten is op de eerste grote blackout.

Zoals u ziet is de chaos in energieland compleet, en ontbreekt elke vorm van regie. Ook de elektriciteitsmaatschappijen zitten elkaar alleen maar vreselijk in de haren omdat ze zo’n tegengestelde belangen hebben.

CO2 reductie is heilig, of het nou zinnig is of niet
Gildings verhaal ging erin als koek. Geen mens in de zaal leek ook maar enige twijfel te hebben aan de absolute noodzaak van die 80% reductie.
Niet dat iemand in de zaal er ook maar ooit onderzoek naar gedaan had: dit verhaal is gewoon zo ver doorgedrongen in de publieke opinie en de overheid dat het er helemaal niet meer toe doet of het waar is of niet. Als bedrijf in de energiebranche, maar ook de chemie of de papierindustrie, heb je maar één keus en dat is meegaan in het sprookje. De wandelgangen, die bij dergelijke symposia altijd véél interessanter zijn dan de lezingen, bevestigden dat ook deze keer weer.

Op bevel van Greenpeace allemaal de kop in het zand!
Niet alleen Gilding sprak vanuit het duurzame axioma: ook de Nederlandse vertegenwoordiger van Greenpeace (Hans Altevogt), de vertegenwoordiger van Natuur en Milieu (Ron Wit) en Paulus Jansen van de SP mochten het woord voeren. Hoewel ze allemaal dezelfde groene boodschap verkondigen, die nu eindelijk ook officieel is ontkracht, waren dit interessante presentaties van mensen die weten waarover ze het hebben, en hun kijk op de problematiek uitstekend voor het voetlicht wisten te brengen.

Maar niet alleen de duurzame lobby getuigde van de groene boodschap: ook Benschop van Shell deed daar volop aan mee en kwam (hoe verrassend…) met gas als de schoonste fossiele bron en de noodzakelijke partner van de verduurzaming. En ook Kees den Blanken, al vele jaren de inspirerende directeur van Cogen, en Jaap Hoogkarspel van Air Liquide/Deltalinqs (Rijnmond energieplatform, WKK uitbater) bleven uiteraard hameren op het belang van WKK voor een efficiënte energievoorziening en CO2 reductie, en pleitten voor krachtige maatregelen om die rendabel te maken, zoals die in onze omliggende landen genomen zijn.
Deze drie hadden natuurlijk groot gelijk, al is het droevig dat dit nog steeds alleen gezegd kan worden als het overgoten wordt met een zwaar overtrokken alarmistisch sausje.

Hoogkarspel was trouwens de meest realistische van de sprekers, en nam geen blad voor de mond: het aandeel van fossiel zal de komende decennia gewoon niet dalen. Ook zal het wegvallen van WKK capaciteit zeker niet leiden tot een toename van de duurzame capaciteit.
Ook de altijd zinnige en zeer goed geïnformeerde Paulus Jansen (SP) kwam met een realistische opmerking: het bijstoken van houtsnippers in kolencentrales is gewoon smijten met belastinggeld.
Maar uiteindelijk schaarden toch alle sprekers zich achter het CO2 evangelie.

Eco-biecht
En zo gebeurde het dat honderd energie-experts samen eendrachtig het geloof in de snelle verduurzaming beleden, en als penitentie voor hun fossiele zondigheid vroegen om een passende straf: een hoge CO2 prijs in het hopeloos geflopte ETS (het Europese emissie handelssysteem). Want pas wanneer steenkool véél duurder wordt, zijn WKK en gas weer rendabel. Die CO2 prijs ligt nu onder de €7, maar moet zo snel mogelijk naar boven de €40, van Shell, van Cogen, en van alle duurzame andere sprekers.

ETS
Veelzeggend is dat men liever een ETS systeem heeft dan de simpele CO2 belasting waar bijvoorbeeld Richard Tol en vele andere zinnige mensen voor pleiten. Dat is vreemd, want het ETS is een marktsysteem: de prijs varieert sterk met de vraag. Hoe kun je nou een gascentrale plannen met een levensduur van 50 jaar, als de prijs van CO2 in goede tijden €100 per ton is en in crisistijd €5 per ton? Een vaste CO2 belasting is juist zeer constant en kan goed in rendementsberekeningen worden meegenomen.
Maar al maanden hoor ik van de betrokkenen uit de energiewereld dat ze een Europese ETS altijd nog betrouwbaarder vinden dan een CO2 belasting, zelfs als die met lange looptijd wordt vastgesteld, want daar gaan lokale politici over, en dan weet je dus helemaal niets meer zeker.

Het moge duidelijk zijn dat beide manieren om CO2 te belasten leiden tot grote onzekerheid voor de investeerders in energie infrastructuur, en dus tot te late en verkeerde beslissingen. Die ons allemaal geld gaan kosten, of zelfs een stabiele stroomvoorziening in gevaar gaan brengen. Zonder ook maar één aantoonbaar voordeel op te leveren.

Coal-bashing
Niet geheel toevallig  waren de clubs die kolencentrales hebben niet vertegenwoordigd in het sprekersforum, en hielden ze ook in de zaal hun mond. Die gaan het natuurlijk voelen als de CO2 prijs drastisch omhoog gaat. Ze hebben zojuist al de strijd verloren tegen de kolentax die Samsom van Rutte kado heeft gekregen, waardoor de nieuwe superschone Nederlandse kolencentrales benadeeld worden tov de vuile oude Duitse. Dit kan er alleen toe leiden dat áls er een kolencentrale wordt afgeschakeld, wat toch de bedoeling van de taks heet te zijn, dat de schone Nederlandse is en niet de vuile Duitse, zoals zonder kolentaks zou gebeuren. Slim gedaan jongens!

Maar totdat de ETS prijs boven de €40 komt, zijn de kolencentrales nog winstgevend. En bij een zo hoge CO2 prijs komt de steenkolenprijs nog verder onder druk, wat de ETS weer deels compenseert, dus erg veel zorgen maken de exploitanten zich voorlopig niet.

U voelt hem al aankomen: de CO2 uitstoot gaat dus ook in Europa de komende decennia helemaal niet omlaag! Althans, niet door het klimaatbeleid. Dat is de realiteit.

Haalbaarheid van CO2 reductie
Maar de theorie is totaal anders. Iedereen knikte tevreden wanneer er weer een slide getoond werd waarop aangegeven werd hoe de EU doelstellingen gehaald zouden worden. Iets wat met een Europees aandeel van een paar procent in de wereld-CO2-uitstoot uiteraard niets meetbaars doet aan de twee graden doelstelling (zelfs als die inderdaad door CO2 veroorzaakt zou worden), zolang de rest van  de wereld niet in onze CO2 fobie meegaat. Maar zover dacht niemand door. Immers, het EU-beleid is zoals gezegd voor de aanwezigen de vaststaande “umwelt”.

Dat werd anders toen één van de aanwezigen zich niet aan de ongeschreven regeltjes hield. Hij vroeg zich af hoe realistisch de doelstellingen waren als die volgens de getoonde slides voor een belangrijk deel gehaald moesten worden met behulp van CCS (CO2 opslag). Want die ontwikkeling ligt zo goed als stil, en grootschalige toepassing is nog decennia weg, als die er al ooit zou komen (wat God verhoede!)

Een nóg minder gedisciplineerde aanwezige mocht de allerlaatste vraag stellen van de dag, maar die snapte het allemaal niet meer zo goed: die CCS kost toch 30% rendement, dus moet je dan bijna 50% meer fossiel verbranden voor dezelfde stroomproductie, waarvan de CO2 ook weer opgeslagen moet worden.. moeten we het daar eigenlijk nog wel serieus over hebben?
Om me heen klonk gegniffel, zag ik mensen breed glimlachen of juist wat ongemakkelijk alle kanten opkijken, er ontstond wat geroezemoes… Blijkbaar wisten de aanwezige experts dus tóch donders goed dat de officiële reductiedoelstellingen volstrekt onhaalbaar zijn. Het beleden CO2 geloof was dus zeker niet bij iedereen zo oprecht als tot dan toe leek.

Natuur en Milieu vond die 50% energie-penalty op CCS juist dé oplossing: daardoor stijgt de vraag naar steenkool zo sterk dat die daardoor onbetaalbaar wordt! Dat dat dan ook gaat gelden voor de energierekening van de stemmers op zijn mede-spreker van de SP in de “krachtwijken” vergat hij er even bij te vertellen.

Voorzitter Den Blanken gaf als antwoord uiteraard de eco-politiek correcte versie van het verhaal: zonder CCS gaat het niet lukken, en het moet lukken, dus CCS gaat gewoon gebeuren.

Het moet dus het kan
Maar er is niets rationeels aan de redenering dat iets kan omdat het moet.

Het leidt ertoe dat je als groep collectief je ogen sluit voor de werkelijkheid, en alle alternatieven weigert te onderzoeken: de definitie van het zo gevaarlijke group-think.
Dat de ene helft van de aanwezigen in de groene droom leeft en er heilig in gelooft, en de andere helft gedwongen in deze gedachtenwereld mee moet gaan, maakt dat er op een dergelijke middag nooit iemand behoefte aan heeft om de duurzame uitgangspunten ter discussie te stellen, en het groene sprookje dus ongehinderd verder leeft.

Wat natuurlijk eigenlijk diep droevig is.

De wandelgangen
Ik liet een KIVI symposium over Fukushima, waar ik erg graag heengegaan was, schieten voor deze Cogen bijeenkomst, omdat ik van de vorige keren wist dat dit een uitgelezen kans was om na afloop rustig met experts over hun werk te praten en uitstekende informatie te krijgen over de energiekwesties waar ik op dit moment onderzoek naar doe. Die gesprekken van vandaag en de contacten die ik gelegd heb, maakten de reis naar Driebergen in ieder geval dubbel en dwars waard.