Belangenstrijd hindert aalherstel: Paling geen panda maar ook geen panga

Moderne natuurclubs zijn zo goed in marketing en hebben zoveel geld tot hun beschikking voor glossy op papier vormgegeven natuurherstel zonder resultaatafrekening (opnieuw 13,5 miljoen uit Droomfonds Postcodeloterij voor Haringvliet), dat zij alle geld en aandacht wegvangen voor mogelijk kansrijkere initiatieven voor praktisch natuurherstel uit de visserij, met resultaatafrekening. Tegelijk kijken (paling)vissers nog zo sterk terug naar het verleden, en is men zo verdeeld dat daardoor terechte punten over de slechte wetenschappelijke kwaliteit achter het Nederlands aalherstelplan ongeloofwaardig blijven bij een groter lekenpubliek (politici en mainstreammedia). Beide factoren maken succesvol aalherstel lastig.

Dat is de voorlopige conclusie van mijn duik in het palingoproer van de afgelopen maanden hier op Climategate.nl. Er zijn vele zogenaamde ‘experts’ aanwezig in palingland, als Jaap Quack van Sportvisserij Nederland die hun claims vaak op achterhaald onderzoek baseren, of een gekleurde interpretatie van data. Zo willen vissers te graag de slechte kwaliteit van data gebruiken om zichzelf vrij te pleiten, waar evident is dat zij in IJsselmeer en Markermeer te lang boven draagkracht doorvisten. Ieder gebruikt de slechte kwaliteit van onderzoek en data over paling voor eigen parochie. Samen met het afwezige mediabeleid en het ontbreken van ecologisch besef bij bestuurders van de Vissersbond blijven zo belangrijke kansen onbenut. Terwijl de noodzaak voor een ecologischer en meer wetenschappelijk werkende visserij onverminderd blijft. Een visserij die op EIGEN voorwaarden werkt, omdat anders overheid en NGO’s het gat vullen op HUN voorwaarden.

Mediabeeld vertekenend voor werkelijke opinie over visserij grote publiek
Bij het doorsneepubliek is de goodwill voor (de natuurbenadering van) vissers veel groter dan voor groene fanatici, hoewel die dankzij hun miljoenenmarketing nog wel even massamedia blijven domineren.  Anno 2015 is bij het grotere publiek veel goodwill voor de oogstbenadering van natuur, die ook bij NGO’s als Kust en Zee maar ook IUCN (sustainable use) leidraad vormt. Tegelijk verliezen ideologisch gemotiveerde Postcodeloterij-lievelingen als WNF aanhang- met name buiten de grotere steden- omdat het publiek deze marketingfirma’s (terecht) niet meer vertrouwt. Ook heeft het landelijke bureau van Sportvisserij Nederland met Fred Bloot en Jaap Quak nauwelijks steun bij de lokale afdelingen.

Andere partijen kunnen het gat op groen vullen, want resultaatgerichte omgang met onze natuurlijke hulpbronnen blijft onverminderd nodig zoals ik in het omslagverhaal van Vrij Nederland al betoogde over Ecomodernisme. 

Liefde voor natuur via de maag
Enkele partijen uit de visserijsector zelf als Dupan en de palinghandelaren van Nevepaling ontwikkelden wel een goed eigen verhaal sinds 2010- aalherstel betalen uit beheerste consumptie via een eigen keurmerk. Via het Duurzaam Palingfonds kun je dan via je maag herstelprojecten sponsoren als ‘aal over de dijk’. Beroepsvissers vangen dan uittrekkende schieraal voor gemalen weg, om ze in open water los te laten. Of ze vangen ophopende glasaal voor gemalen weg, om die in zoet binnenwater te laten verder zwemmen. Met subsidies uit het Europees Visserij Fonds stelden ze samen met Witteveen en Bos en een fatsoenlijke onafhankelijke ecoloog, Jaap van der Meer de Balansberekeningen op. Dan zien we dat zelfs 75 procent reductie van mortaliteit door visserij in Markermeer en Ijsselmeer zeker nodig is. En dat ook de kwekerijen van paling er nog lang niet zijn: zolang ze glasaal uit de natuur nodig hebben voor kweek hebben ze impact op de aanwas van paling. Oftewel: waar in de visserij vond je tot nu toe een wetenschappelijke publicatie waarin men zo kritisch naar zichzelf durft te kijken. Goed zo!

Kritiek op wetenschap uit vissershoek kan even goed tegen ze gebruikt
Maar de projecten als aal over de dijk zijn vooralsnog kwetsbaar voor terechte wetenschappelijke kritiek uit NGO-hoek, vanuit de zelfde grond als waarom palingvissers en Dupan zelf kritiek hebben op het Nederlands Aal Management Plan en de beweringen van NGO’s als Sportvisserij Nederland. Als je uitgangssituatie van de palingstand onzeker is, kun je ook niet claimen dat er van herstel sprake is zoals Dupan en sommige palingvissers nu plachten te beweren ten aanzien van glasaal sinds 2010. De slagen om de arm die ICES en IUCN nu hanteren bij het vaststellen van de nog steeds ‘kritiek bedreigde’ status van de paling, zijn ook geen grond om DUS dan maar door te vissen. Ze zijn eerder argument TEGEN doorvissen, in een milieubeleid waar voorzorgprincipe altijd leidend is. We vatten de kritiek hier samen:

1. Het Nederlands Aalmanagement leunt op wetenschappelijk drijfzand. Er zijn geen goede nationale data van de palingstand buiten die van het IJsselmeer, die op basis van vangsten van vissers zijn bepaald in afgelopen eeuw. De uittreknorm van het Nederlands Aalmanagement Plan 2009 van 5200 ton is vier maal hoger dan in het veel grotere Duitsland en GB, uittreknormen zijn volledig betekenisloos (onzekerheidsmarge van 100 procent), en bij meerekenen van alle binnenwateren kan er plots 60 procent meer paling zijn dan eerder aangenomen. De ‘natuurlijke’ referentie voor het Nederlands palingbestand is de meest onnatuurlijke situatie die je kunt verzinnen, het IJsselmeer. Hoeveel aal er was en is zal dus altijd een mysterie blijven.
2. Ook internationaal kloppen aaldata niet, en het Europese Aalmanagement Plan rust eveneens op drijfzand, gebrekkige monitoring van gegevens en resultaten, ICES oordeelde vernietigend over de uitvoer daarvan. Het nieuwste ICES ACOM-rapport schijnt zelfs de gehele palingbestanden van het Middellandse Zeegebied en Frankrijk weg te laten. Ik krijg de gegevens daarover nog van een andere Britse journalist die hiermee bezig is, die nu in Kenia zit. In het land der aalblinden blijft eenoog Dekker vooralsnog koning. In de aalwetenschap is een beperkt aantal spelers actief met daardoor beperkte kwaliteitscontrole. Ook die koninkrijk-mentaliteit vertraagt effectief management.
3. De glasaalindex van Imares kan beter jaarlijkse intrekvariaties volgen, en is deels gekleurd door lokale data. Glasaaldata en de glasaalindex bij Den Oever wijken sterk af van internationale reeksen in de Atlantische oceaan en bij Zweden, waar de crash van intrek na de jaren ’80 veel minder uitgesproken was. De ‘intrek is nog maar 1 procent van wat het was’-uitspraak kan dus deels beïnvloed zijn door lokale omstandigheden bij Den Oever. Dankzij de methodiek die Imares voor indexering gebruikt (alleen april en mei), kunnen zij jaarlijkse fluctuaties in de massaliteit van glasaalintrek niet volgen. Zo kwam de index van 2014 een punt lager uit dan 2013, terwijl de intrek in 2014 HOGER was. Had men in 2014 maart-april voor de index gekozen, dan kwam deze een punt HOGER dan 2013. Per meetpunt zien we verder sterke afwijkende meetreeksen. Bij de Schelde is wel een piek in intrek waarneembaar de laatste jaren, andere series weer nauwelijks. Imares kan dus beter een index opstellen die zich niet op vaste maanden baseert maar een mediaan van de intrekpiek. Blijft onverlet: van herstel van de glasaalintrek is vooralsnog nauwelijks sprake, en uitspraken over herstel rusten op statistisch drijfzand.
4. Het Nederlandse waterbeleid is ecologisch innerlijk tegenstrijdig, de wet die herstel hindert is ook het enige pressiemiddel voor herstel. De Kaderrichtlijn Water vat ‘schoon’ water op als voedselarme bak heldere foto-ontwikkelaar, waar alle fosfaat zoveel mogelijk uit verwijderd moet. Het onderzoek Autonoom Neergaande Trend dat maart 2014 uitkwam bij Deltares bevestigt nu dat vissers hier deels gelijk hadden; afname van voedingsstoffen/fosfaat doet belangrijke vissoorten in biomassa afnemen. Ideologisch gemotiveerde natuurclubs met desinteresse in basale biologie weigeren dat te erkennen en door te vertalen naar campagnes.  Die beleidsbenadering is nadelig voor vissers en voor sportvissers, en de werkgroep Scholten biedt hier een kansrijker benadering: pak de vervuiling aan die het visvoedsel (Daphnia) benadeelt, maar wees relaxter met fosfaat. Vis heeft voor opvetten en overleving vooral voedsel nodig. Tegelijk is die Kaderrichtlijn Water ook het belangrijkste pressiemiddel achter de Nederlandse overheid om barrières voor vismigratie op te lossen. Hierin loopt de Nederlandse wijze op beschamende wijze achter.
5. Er zijn nog vele onopgeloste vragen over de visstand. Welke rol spelen invasieve exoten uit de Donau, wat is de visserijmortaliteit dankzij de gigantische vermogens van nieuwe Rijnaken die de vis door hun schroef jagen, zijn er eigenlijk wel bewezen visvriendelijke gemalen…En welke invloed op vissterfte en aalonttrekking hebben sportvissers nu eigenlijk, waar zij mogelijk stiekem minstens net zoveel aal wegvangen als stiekeme beroepsvissers?

Beroepsvissers zowel noodzakelijk bij herstel als achilleshiel
Iedereen kan op basis van zijn eigen interpretatie van deze data zijn eigen verhaal verkopen. Of je de paling nu als panda wil verkopen, waarvoor je de visserij wil stopzetten, om dan voor 13,5 miljoen euro extra binnen te lopen bij de Postcodeloterij. Of als een panga, een op te fokken kweekvis die met wat goedwillende vissers weer kan floreren. Zo mag meer onderzoek komen naar de uitzet van pootaal uit gevangen glasaal: de hoofdmoot van het Europese Aal Management Plan. Dit onderzoek van beroepsvissers met het IVM van Jacob de Boer toont bijvoorbeeld een 3 maal lagere overleving dan uitgezette wilde aal.

Als je 50 ton schieraal  over de dijk zet maar beroepsvissers vangen nog 350 ton rode aal weg die tot schieraal kon uitgroeien….

Wanneer nog steeds vissers illegaal fuiken uitzetten, wat zielige verhalen verkopen en de hand bij de overheid ophouden als de bak water weer eens leeg is, terwijl al in 1992 werd voorspeld dat de vangsten zouden instorten omdat de glasaalintrek achterbleef. Drie boze vissers belden mij achtereenvolgens na wat kritische stukjes, met 1 maakte ik een afspraak om te vissen. Die zegde men later af. Ik wacht nog steeds op een telefoontje voor een LEGALE nieuwe afspraak. De koppeling met beroepsvissers is zowel de sterke kant van sectorgericht aalherstel (mensen die het gedrag van het dier uit de natuur kennen ipv alleen het bureau) als de achilleshiel. Met mensen die achteruit kijken kun je niet vooruit. Alleen met een meer vooruitstrevend bestuur kun je daar iets in bijstellen, maar de visserij blijft een wespennest.

Conclusie: geen panda maar ook zeker geen panga
Aan de andere kant zien we dat het Wereld Natuur Fonds en Sportvisserij Nederland de Nederlandse bevolking bedriegen over de aal door deze af te schilderen als ‘panda’. De aal zal niet uitsterven, en wordt in veel regio’s in Europa maar weinig bevist. Ook misbruikt Stichting de Noordzee de criteria van IUCN uit de Rode Lijst om de aal als consumptievis in het rood te zetten in de Viswijzer, niet eten. Dat is niet toegestaan, zo stelde IUCN Biodiversity Officer Kevin Smith. Beheerste consumptie onder stricte voorwaarden met begeleid herstel is ook een vorm van conservation, en kan zelfs bij bedreigde diersoorten een rol spelen bij herstel. De wetenschappelijke onderbouwing van de Viswijzer is per definitie ondermaats voor deze kathadrome soort. Bij de praktijk om MSC op te dringen in supermarkten ten koste van andere duurzaamheidslabels is sprake van overtreding van het consumentenrecht. De ACM weigert hier vooralsnog in te grijpen, vanuit luiheid en het onderwerp is niet politiek genoeg.

Er is geen reden elkaar vliegen af te vangen, waar WNF en de palingsector een gemeenschappelijk doel hebben. Zie dat de palingboeren ook blij waren met het kierbesluit voor het Haringvliet, waar het WNF nu moet de Postcodeloterijmiljoenen mag weglopen.

Vooralsnog is de paling dus geen panda, maar ook zeker geen panga.  Het zou het Wereld Natuur Fonds sieren wanneer zij MET wetenschappelijk werkende mensen als van Dupan zouden werken aan het opheffen van meer vismigratiebarrieres, waar de overheid hier achter blijft. Het waren de palingboeren zelf die al in 2011 het kierbesluit in het Haringvliet toejuichten. Ik zou niets tegen het WNF hebben, wanneer zij wat meer in wetenschap geïnteresseerd waren en praktijkresultaat, voeling met de echt bestaande natuur hadden en wat minder met reclame voor zichzelf bezig waren. Dat is wat ik juist bij vissers weer waardeer.

Helaas leven we in een land, waar iedereen vooral met zijn eigen toko bezig is en elkaar de tent uit pest om vooral zelf vooran in de rij te staan als het geld wordt uitgedeeld. WNF en Stichting de Noordzee willen hun eigen MSC-merkje opdringen als enige standaard. En dankzij hun multi-miljoenenbudget winnen zij die strijd voorlopig. Aan de andere kant: ook voor deze clubs bestaat een positieve functie. Ze hebben de macht om druk te zetten voor natuurmaatregelen, en eenzijdig gemopper vanuit visserijhoek over ‘de groenen’ kan af en toe ook best een onsje minder.

De groenen vullen het gat op eigen voorwaarden, dat jullie zelf laten vallen.