Een gastbijdrage van Chris Schoneveld.
Onder de titel, ‘Schaliegas: dwaalweg van feit naar fictie’, schreef Jeroen Hetzler onlangs een prima stukje voor Climategate.nl. Het was een bespreking van Remco de Boer’s boek: ‘Tussen hoogmoed en hysterie’. Ik heb het boek helaas nog niet kunnen lezen maar ik heb zelf enige kennis over schaliegas die ik graag hier met de lezers wil delen.
Schaliegas is al enige tijd een ‘hot issue’ waar de milieubeweging zich mee denkt te moeten bemoeien, op de voet gevolgd door de onwetende, angstig–gemaakte burgers. Zij achten zich gesteund door een groep van 55 ondertekenaars van een manifest tegen schaliegaswinning.
Dat was in 2013. Het waren hoogleraren van de volgende veelzeggende vakgroepen: Milieu en Beleid, Milieusysteemanalyse, Milieukunde, Duurzaam Innoveren, Filosofie van Duurzame Ontwikkeling, Duurzame Transities, Milieu-economie etc. Dus geen enkele geoloog of mijnbouwkundig ingenieur. U begrijpt het al. Ik heb weinig op met mensen die gevaren van een nieuwe technologie uitvergroten zonder diepgaande kennis over het onderwerp. De angst voor het onbekende speelt bij de kritiek op schaliegaswinning een overheersende rol.
Dat het autoverkeer wereldwijd per jaar 1,2 miljoen slachtoffers vergt is wel reden om de veiligheidsnormen aan te scherpen maar niet een reden om auto’s te verbieden. Risico is dus iets dat we allemaal tot op zekere hoogte aanvaarden en de vraag is daarom of de risico’s van schaliegaswinning acceptabel zijn.
Hier geef ik weer wat ik weet over het boren naar en het produceren van schaliegas. Ik put uit eigen kennis van geologie en boortechniek; de resultaten van het officiële onderzoek naar de risico’s heb ik niet gezien en heb ik ook niet nodig om de lezer gerust te stellen dat deze nieuwe techniek minder risico’s met zich meebrengt dan conventionele exploratie naar en productie van fossiele brandstoffen. De meest voorkomende gevaren daarvan zijn ‘blow-out’ van een olie- of gasput, vervuiling van de zeeën of oppervlaktewater door olielekken, aardbevingen door het inklinken van de ondergrond, instorten van mijnschachten (met zelfs nu nog gemiddeld 5000 doden per jaar) etc.; schaliegaswinning heeft geen last van deze gevaren. De meest gehoorde bezwaren zijn het gebruik van chemicaliën, het gevaar voor vervuiling van het grondwater en verstoring van het landschap en leefmilieu.
Voordat ik deze bezwaren ontzenuw eerst een korte uitleg hoe schaliegas verschilt van conventioneel gas. Voor een goede productie van gas is een gesteente nodig dat zowel poreus als permeabel (doorlatend) is. De conventionele gasvoorkomens zitten in poreuze gesteentes waar het gas door hoge temperatuur en druk naar toe is gemigreerd vanuit diepe (3000 meter en dieper) onderliggende brongesteentes. Het schaliegas daarentegen is niet gemigreerd maar is blijven steken in het schalieachtige brongesteente. Dit gesteente heeft nauwelijks porositeit of permeabiliteit. Om het gas eruit te krijgen moet men dus technieken gebruiken die het gas mobiel maken. Dat wordt gedaan door in een horizontaal boorgat van enkele kilometers lang de schalielagen hydraulisch te breken (‘fracken’) waarbij grote hoeveelheden water worden gebruikt. De zo gevormde breuken worden opengehouden door in een eerder of later stadium fijn grind of zand te injecteren. De zo vermaledijde chemicaliën worden gebruikt om het generen van breuken te vergemakkelijken.
Het woord ‘chemicaliën’ is schrikaanjagend maar het zijn vaak slechts middelen ter verlaging van oppervlaktespanning (‘surfactants’) die we ook in wasmiddelen vinden en viscositeitverhogers (‘viscosifiers’) zoals guargom dat ook gebruikt wordt in veel voedselproducten. Natuurlijk willen we deze stoffen niet in ons grondwater hebben. Maar in de conventionele gasproductie worden ook vaak additieven gebruikt die we ook niet in het grondwater zouden tolereren. In dat opzicht is er niets nieuws; het boorgat wordt ook bij schaliegaswinning door een aantal concentrische, in de grond gecementeerde, stalen buizen tot in de producerende laag van het omringende gesteente gescheiden, wat het onmogelijk maakt dat het gas weglekt. Dat kan in een uitzonderlijk geval niet goed gaan maar dat is bij conventionele gaswinning niet anders. Dat het gas zich een weg zou kunnen banen van de ‘gefrackte’ 3000 meter diepe schalielaag dwars door de bovenliggende aardlagen heen naar het ondiepe grondwater (hooguit een paar honderd meter diep) is onmogelijk, want diezelfde aardlagen hebben reeds miljoenen jaren het gas weten tegen te houden. Was dat niet het geval geweest dan had bijvoorbeeld het Groningse gasveld niet bestaan.
Na de boring wordt het boorgat afgesloten met een solide afsluiter van beperkte omvang, de zogenaamde ‘Christmas tree’. De boortoren zelf is voor de eigenlijke winning niet nodig en staat er dus maar voor korte duur en is daarom minder hinderlijk dan een permanente windturbine.
Kortom, schaliegaswinning is in geen enkel opzicht gevaarlijker of milieuonvriendelijker dan conventionele gaswinning. Of schaliegas uiteindelijk in Nederland zal leiden tot een commercieel aantrekkelijke energiebron valt nog te bezien. Dat zal uit de geplande, maar ook al zwaar bekritiseerde proefboringen moeten blijken. In ieder geval kan het niet, zoals windenergie, rekenen op subsidie van de overheid of via een toeslag op de energierekening. Het zal zichzelf moeten kunnen bedruipen.
Aldus Chris Schoneveld (petroleum geoloog).
Voor mijn eerdere bijdragen over klimaat en aanverwante zaken zie hier, hier, hier, hier en hier.
Chris, duidelijke uitleg. De politiek warse tegenstanders van schaliegas zijn dat ook tegen aardolie, aardgas en alle vormen van kernenergie, echter zijn wel voorstander van natuur-/oerwoudvernielende biofuels en wood pellets en van natuurvernielende en weersafhankelijke windturbineparken en zonne-energievelden. Kortom GreenPeace. Daar is dus geen enkele zinnige discussie mee mogelijk.
Dat is een duidelijke uitleg. Waar ik in geïnteresseerd in ben is hoe groot de schatting is van de winbare voorraad schaliegas in de wereld en hoe dat zich verhoud t.o.v van conventioneel gas.
Goed gedocumenteerd artikel met voorraad tabellen.
http://www.groenerekenkamer.nl/schaliegas/
Wim, Dank voor de link. Ik lees in dat artikel:
” In april 2011 zei de Engelse directeur van Shell Engeland dat er zoveel schaliegas in de grond zit om de hele wereld voor meer dan 200 jaar van energie te voorzien. Bij deze schatting is rekening gehouden met de bevolkingsgroei. Deze schatting komt overeen met de schattingen van het IEA.”
hmmm. Ik ben eigenlijk wel benieuwd wat Chris Schoneveld daar van vindt. 200 jaar….. Goh….
Op zich zijn de risico’s beheersbaar. Maar als je de situatie in Nederland vergelijkt met die van – bijvoorbeeld – de VS blijkt dat we in Nederland te maken hebben met:
– relatief geringe voorraden;
– op grotere diepte;
– in kleine ondergrondse compartimenten.
Is winning in Nederland dan wel interessant genoeg? Hoe verhouden de kosten zich tot bijvoorbeeld import van LNG?
Van mij mag morgen begonnen worden met de winning van schaliegas, als fysisch geograaf ben ik overtuigd van de beperkte risico’s.
Maar dat de politiek nog aarzelt zie ik niet als iets kwalijks. In de VS zijn olie- en gasprijzen dermate gekelderd sinds de Schalie-wende dat het economisch niet echt aantrekkelijk meer winbaar is.
Als wij in Nederland nog jaren wachten, dan stijgen de prijzen, Gronings gas gaat ook vertraagt gewonnen worden, en dan hebben wij op termijn flinke economische voordelen van de huidige aarzeling.
Dat het op termijn toch gewonnen gaat worden staat voor mij vast. Maar dit is in feite (excusez le mot) een zeer ‘duurzame’ oplossing voor onze economie. Nu nog die windmolen-onzin stoppen en de JSF cancellen……
@Bert Dit is nu juist het catch-22 probleem. Alleen proefboringen kunnen een betrouwbaar beeld scheppen over de commerciële winbaarheid en de geschatte voorraden. Maar doordat de milieubeweging met succes proefboringen heeft tegengehouden, kan niemand dus die vragen afdoende beantwoorden en kan iedereen naar hartenlust speculeren om zijn of haar standpunt -pro of contra- te ‘onderbouwen’. Iedereen zit nu maar wat te gissen. Dit aspect belicht Remco de Boer uitvoerig in zijn boek.
Het is om zo bedroefd van te worden dat de milieubeweging er steeds maar weer in slaagt vooruitgang te saboteren en angst te zaaien door verdachtmakingen, twijfel zaaien en ronduit onzin te blaten gepaard aan media-aandacht en spandoeken. Het is mij een raadsel waarom de burger zich zo makkelijk laat verlakken, maar ik ben geen psycholoog. Vanavond tijdens onze vergadering van onze Groene Rekenkamer hebben wij hier uitvoerig bij stilgestaan. Wat lukt hen wel dat ons niet lukt? Hiervoor starten wij nu een project om d.m.v. gedegen onderzoek/argumentatie aan te tonen dat de burger/belastingbetaler gegronde redenen heeft om bang te zijn voor wat op ons zit af te komen. Het is met enig rekenwerk, iets dieper onderzoek en gezond verstand niet moeilijk te begrijpen dat, mede gegeven de explosief stijgende energievraag, onze maatschappij met een ongekende terugval in ontwikkeling en welvaart te maken zal krijgen, indien men doorgaat zoals nu met de inferieure techniek die hernieuwbaar heet. Er hernieuwt zich helemaal niets, hoogstens is er herhaling van middeleeuwse armoe. Mensen hebben geen enkel besef van orde van grootte waarbinnen zich de alles afspeelt. Als alle 17 miljoen Nederlanders dagelijks een emmer water in zee kieperen, zal de zeespiegel er niet meetbaar door stijgen. De milieubeweging, Urgenda, Minnesma, Rotmans, Van Soest, doen, vergelijkbaar, voorkomen dat met hernieuwbaar wel een dergelijk verschil gemaakt kan worden. Dit is onzin en volksverlakkerij. En hier moeten wij allemaal vanaf. De evolutie van de techniek geeft de richting aan, niet lieden die een schoonheidswandelingetje naar Parijs maken of een trits hoogleraren die niets van techniek begrijpen. Transitie is pure techniek, en die vertelt een heel ander verhaal. Wie 100% energieneutraal wil zijn, zal een leven tegemoet gaan van totale afwezigheid van gebruiksartikelen, vervoersmiddelen en zelfs voedsel et cetera. Bij vrijwel alle berekeningen die de ‘successen’ van hernieuwbaar, doet de petrochemische industrie niet mee. Wordt deze wel meegenomen, dan schopt hernieuwbaar het niet verder dan een paar tienden van procenten tegen ongekende kosten. Alleen al hierdoor zal onze beschaving te gronde gaan. Terecht kan men stellen dat de milieubeweging, waardoor men zich zo laat imponeren, in werkelijkheid de Eco-IS is die onze beschaving te gronde wil richten voor haar eigen ideologie. Dus laat men eens ophouden bij de Jumbo, Hoogvliet etc de politiek correcte Gutmensch uit te hangen en de demagogische leugens van de milieubeweging serieus te nemen, maar zelf eens leren nadenken. Kijk bijvoorbeeld hier eens naar https://polarbearscience.com/2015/05/31/global-polar-bear-population-size-is-about-26000-20000-32000-despite-pbsg-waffling/
De ijsbeer sterft nu echt uit??, want in 1970 waren er 10.000. Greenpeace en WNF spreken niet de waarheid. U wordt gewoon bedrogen.
Wegens technische moeilijkheden namens Jeroen Hetzler.
Het is om zo bedroefd van te worden dat de milieubeweging er steeds maar weer in slaagt vooruitgang te saboteren en angst te zaaien door verdachtmakingen, twijfel zaaien en ronduit onzin te blaten gepaard aan media-aandacht en spandoeken. Het is mij een raadsel waarom de burger zich zo makkelijk laat verlakken, maar ik ben geen psycholoog. Vanavond tijdens onze vergadering van onze Groene Rekenkamer hebben wij hier uitvoerig bij stilgestaan. Wat lukt hen wel dat ons niet lukt? Hiervoor starten wij nu een project om d.m.v. gedegen onderzoek/argumentatie aan te tonen dat de burger/belastingbetaler gegronde redenen heeft om bang te zijn voor wat op ons zit af te komen. Het is met enig rekenwerk, iets dieper onderzoek en gezond verstand niet moeilijk te begrijpen dat, mede gegeven de explosief stijgende energievraag, onze maatschappij met een ongekende terugval in ontwikkeling en welvaart te maken zal krijgen, indien men doorgaat zoals nu met de inferieure techniek die hernieuwbaar heet. Er hernieuwt zich helemaal niets, hoogstens is er herhaling van middeleeuwse armoe. Mensen hebben geen enkel besef van orde van grootte waarbinnen zich de alles afspeelt. Als alle 17 miljoen Nederlanders dagelijks een emmer water in zee kieperen, zal de zeespiegel er niet meetbaar door stijgen. De milieubeweging, Urgenda, Minnesma, Rotmans, Van Soest, doen, vergelijkbaar, voorkomen dat met hernieuwbaar wel een dergelijk verschil gemaakt kan worden. Dit is onzin en volksverlakkerij. En hier moeten wij allemaal vanaf. De evolutie van de techniek geeft de richting aan, niet lieden die een schoonheidswandelingetje naar Parijs maken of een trits hoogleraren die niets van techniek begrijpen. Transitie is pure techniek, en die vertelt een heel ander verhaal. Wie 100% energieneutraal wil zijn, zal een leven tegemoet gaan van totale afwezigheid van gebruiksartikelen, vervoersmiddelen en zelfs voedsel et cetera. Bij vrijwel alle berekeningen die de ‘successen’ van hernieuwbaar, doet de petrochemische industrie niet mee. Wordt deze wel meegenomen, dan schopt hernieuwbaar het niet verder dan een paar tienden van procenten tegen ongekende kosten. Alleen al hierdoor zal onze beschaving te gronde gaan. Terecht kan men stellen dat de milieubeweging, waardoor men zich zo laat imponeren, in werkelijkheid de Eco-IS is die onze beschaving te gronde wil richten voor haar eigen ideologie. Dus laat men eens ophouden bij de Jumbo, Hoogvliet etc de politiek correcte Gutmensch uit te hangen en de demagogische leugens van de milieubeweging serieus te nemen, maar zelf eens leren nadenken. Kijk bijvoorbeeld hier eens naar https://polarbearscience.com/2015/05/31/global-polar-bear-population-size-is-about-26000-20000-32000-despite-pbsg-waffling/
De ijsbeer sterft nu echt uit??, want in 1970 waren er 10.000. Greenpeace en WNF spreken niet de waarheid. U wordt gewoon bedrogen.
Explosief stijgende energie vraag ? In Nederland in ieder geval niet. http://www.compendiumvoordeleefomgeving.nl/indicatoren/nl0052-Energieverbruik-per-sector.html?i=6-40
In de wereld neemt de energievraag zeker nog toe, maar explosief ? Lijkt mij nogal zwaar aangezet. En gaat onze maatschappij ten gronde aan duurzame energie? Dit soort alarmistische propaganda taal werkt een beetje op de lachspieren.
Citaat Jeroen: “Wat lukt hen wel dat ons niet lukt? Hiervoor starten wij nu een project om d.m.v. gedegen onderzoek/argumentatie aan te tonen dat de burger/belastingbetaler gegronde redenen heeft om bang te zijn voor wat op ons zit af te komen. ”
De vraag uit de eerste regel beantwoord je in je tweede regel Jeroen.
Gedegen onderzoek/argumentatie slaat niet aan bij de meute. Het moet verschrikkelijk, rampzalig, gruwelijk, dodelijk, weerzinwekkend, aaibaar en vooral sensationeel zijn wil je de ogen op een kiertje krijgen.
Kijk waar Al Gore nog steeds mee weg komt: Het is 1 grote bende leugens en duizenden procenten overdrijving, maar meneer wordt er alleen maar rijker van en zit nog steeds niet in de bak.
Kijk naar de pure leugens waar Greenpeace al decennia lang mee weg komt. Ze bestaan nog steeds en krijgen alleen maar meer invloed.
Het enige wat erop zit is óók de boel besodemieteren. Overdrijf je cijfers maar een paar keer, schets het beeld van ouwetjes die een langzame koudedood sterven, van rampzalige blackouts die binnen twee dagen voor lege supermarkten zullen zorgen. Maak posters van een anorexia-vrouwtje op fiets met houten banden in een striemende hagelbui á la hongerwinter. Dat soort werk.
En als een groene rakker dan vraagt “Kunt u dat bewijzen?” dan geef je als antwoord “Kunt u bewijzen dat het niét gaat gebeuren?” Voorzorgsprincipe zogezegd. Succes gegarandeerd zoals je weet.
Kortom; bestrijdt de vijand met zijn eigen wapens en je maakt nog een klein kansje. Blijf je redelijk en beschaafd dan graaf je met een beschaafde rotgang je eigen graf.
Toevoeging: Onder die anorexia-houtenbanden natuurlijk in bloederige letters geschreven “Ik geloofde in de groene leugen” oid.
Als het schokkend genoeg is om de voorpagina’s te halen is alles geoorloofd.
De alarmisten doen niet anders.
Australian politician sets river on fire to protest fracking
https://www.yahoo.com/news/australian-politician-sets-river-fire-protest-fracking-064640159.html