2016 het jaar van inzicht en 2017 het jaar van de praktijk?

(long-read oud&nieuw, 10’)

De ontrafeling van het klimaat-mechanisme op deze site doorliep drie belangrijke fasen, daarvan was de rationele analyse de eerste en langste. In de loop van 2016 werden de belangrijke rol van ‘macht’ versterkt door ‘propaganda’ in het klimaat-verhaal duidelijk. Hetzelfde mechanisme is ook toepasbaar op andere maatschappelijke ontwikkelingen, maar eerst de 3 fasen van het ‘klimaat-‘mechanisme’.

Fase 1 – De rationele fase

Vanaf het begin (na de gelekte climategate emails) richtte dit blog zich in de klimaat-gerichte posts vooral op de rationele analyse van de feiten, de wetenschappelijke benadering. Vele blogs gaven een kritische eigen analyse van waarnemingen en aannames en brachten daarmee een ander geluid dan het reguliere klimaat-alarmisme. Dit is belangrijk voor de noodzakelijke dialoog die essentieel is om tot waarheidsvinding te komen. Deze rationele benadering was en is nuttig, zowel om medestanders te vinden en te binden, maar ook om critici van klimaatalarmisme van argumenten te voorzien waarmee zij weer anderen kunnen overtuigen.

Maar hoe nuttig ook, die rationele aanpak bleek niet in staat tot wezenlijke verandering. Het beleid en de boodschappen in de mainstream media veranderden niet van toon of inhoud. Een aantal keren heb ik na een goede blog op deze site gedacht: nu zal er wat veranderen. Nu wordt toch onweerlegbaar aangetoond waar het fout zit, nu zullen toch vele ogen open gaan. Maar er gebeurde niets.

Soms haalden bepaalde thema’s zelfs de mainstream media, zoals de waanzin van de windenergie in de Volkskrant, de hout-pellets uit de VS die in Nederlandse kolencentrales verbrand worden als ‘duurzaam’, of het falen van de euro uitgelegd door Radar en weer dacht ik: nu gaat het gebeuren. Maar er gebeurde niets. De logica leek in die gevallen helder, hoe duidelijk kon je het falen van de ingeslagen weg, de foute aannames of verkeerde berekeningen van het energieakkoord bijvoorbeeld, aantonen. En toch veranderde er niets. Er moest nog iets anders aan de hand zijn.

Fase 2 – ‘het is de Macht stupid’

Na jaren vertrouwen op de logica en het gezond verstand om verandering teweeg te brengen was het duidelijk dat er meer speelde, iets krachtigers, iets machtigers. Onafhankelijk van elkaar posten Rypke en ik op 18 Oktober 2015 een blog over de rol van de macht. Vanuit verschillende invalshoeken belichtten beide posts hetzelfde thema, kijk hoe de zittende macht inspeelt op het klimaat en energie thema en begrijp waarom er steeds maar niets verandert. De zittende macht, nauw  samenwerkend met de milieubeweging die door die zittende macht beschermd en versterkt wordt, academici die de juiste boodschappen voor de zittende macht produceren die hun subsidiëring veilig stellen en de bevestigende onkritische massa-media die alles de maatschappij instuurt zodat de massa het gewenste verhaal gelooft en accepteert. Die combinatie van gevestigde macht en gevestigde belangen blijkt zeer succesvol in het in leven te houden van de alarmistische versie van de rol van de mens op het klimaat, ondanks de wankele wetenschappelijke basis. De dialoog werd succesvol de mond gesnoerd en velen die inmiddels ook direct of indirect voor hun verdienmodel afhankelijk waren van het alarmisme, de ‘aandeelhouders van de opwarming’ hielpen er aan mee.

Hoe kon die macht zo sterk zijn?
Velen zien de milieubeweging nog als een klein clubje goedwillende alternatievelingen die zich inzetten voor de goede zaak, maar niets is minder waar. Groen is big business zo bleek: het is ‘Big Green’. Angst is een belangrijke succesfactor, je kunt grote groepen mensen beïnvloeden door ze bang te maken, het kuddegevoel of de groepsdruk doet de rest. Het verklaart de observatie van Simon Rozendaal in zijn boek ‘Alles wordt beter’. Hij begon zijn carriere uit bezorgdheid voor het milieu (net als de bloggers van deze site) en de wens daar iets aan te doen. Hij schreef kritische artikelen over de vervuiling van het milieu. Maar hij bleef als wetenschapper de milieukwaliteit ook inhoudelijk volgen en was verheugd dat allerlei milieumaatregelen al in de 80-er jaren tot gunstige resultaten leidden.

Ook daar deed hij vervolgens verslag van, onder andere gebruik makend van de milieu-rapportages van de overheid. Maar tot zijn verbazing meldden weinig andere journalisten dit goede nieuws en soms werd hij er zelfs verwijtend over aan gesproken dat hij dat wel deed. In de 90-er jaren stopte onverwacht ook die milieu-rapportage door de overheid. Waren groene politici en de milieubeweging bang hun opgebouwde machtspositie kwijt te raken? Een goed nieuws verhaal over het milieu was bedreigend voor de macht. Dat zou de noodzaak voor actie en daarmee het bestaansrecht van de milieubeweging ondermijnen, evenals de subsidie-aanspraken van de marketeers van de angst, waaronder academici en consultants.

De macht heeft ook financiële kracht nodig
Maar angst verklaart niet alles, er is meer voor nodig om zo dominant succesvol te worden, follow the money! Toevallig liep ik tegen een rapport aan van Euracoal, de Europese belangenvereniging van steenkool. Het viel hen op dat de milieubeweging hun klimaatpijlen meer en meer op het gebruik van kolen als energiebron richtten. In het kader van deze ‘war on coal’ doken er allerlei rapporten van verschillende bronnen op die allemaal ‘kolen als energiebron’ trachten te ondemijnen, de veldslagen in de ‘war on coal’. Het speurwerk van deze associatie samengevat in het rapport NGOs for sale onthulde dat de in Den Haag gevestigde ‘European Climate Foundation’ een machtige spin in het klimaatweb was met een enorme financiële kracht en een jaarlijks oorlogsbudget van zo’n 25 miljoen €: ‘Big Green’.

De Postcode Loterij en grote rijke Amerikaanse fondsen waren de sponsors van het ECF zo bleek uit knap en volhardend onderzoeksjournalistiek werk van Rypke op climategate.nl (reeks van 11 blogs, zoek op: klimaatdrammers en hun financiering). Er bleek een groot en machtig netwerk te bestaan om fossiele energie in een kwaad daglicht te stellen dat ironisch genoeg vooral uit oliedollars opgebouwd was en tot in onze koninklijke familie reikte. Zelfs dit degelijke en verhelderende onderzoeksjournalistieke werk (dat een boekwerkje waard zou zijn) werd ook niet in de MSM opgepikt en leidde evenmin tot kamervragen. De zittende macht houdt de rangen graag gesloten.

 

Het klimaatverhaal bleek een machtsverhaal en de actoren waren nog veel machtiger dan je op het eerste gezicht zou denken. Het wordt door grote maatschappelijke en financiële krachten in stand gehouden en de bronnen van vele apocalyptische boodschappen werden duidelijk. Het was evident dat zo’n machtsblok niet door rationeel kritische analyse zou veranderen, de belangen zijn simpelweg te groot en machtsposities hebben de neiging zichzelf in stand te houden. Bovendien is gezichtsverlies vooral voor politici ongewenst en de dialoog moest vooral vermeden worden.

Toch bleef het verbazen dat het klimaat-alarmisme zo massaal en zo vanzelfsprekend het uitgangspunt bleef. Ook de steeds zwakkere wetenschappelijke basis zoals de ‘klimaatgevoeligheid’ leek de opinie van de massa nauwelijks te beïnvloeden. Om dat te begrijpen komen we bij een volgend opmerkelijk journalistiek speurwerk van Rypke in 2016, puntje 3:

Fase 3 –propaganda en massa psychologie

In een serie blogs over de macht van propaganda maakte hij duidelijk hoe goed ‘propaganda’ werkt als gereedschap om de grote massa te beinvloeden en hen dingen te laten geloven of doen, ongeacht de waarheid. Het is zowel angstwekkend als fascinerend om te zien hoe effectief dit middel is bij iedereen, hoog opgeleiden incluis. Een verhaal dat de wereld wordt ingestuurd vanuit een door de lezers gerespecteerde bron –waar zij autoriteit aan toekennen- en die het ‘ons kent ons’ gevoel op de juiste manier strelen en blijven herhalen, blijkt een ongekend machtig middel te zijn om een idee vast in vele hoofden te planten. Mensen aanspreken op hun angsten of hun morele superioriteit zijn effectieve elementen van propaganda campagnes. Na verloop van tijd worden verhalen vanzelf ‘het collectief geheugen’ en is het voor iedereen waarheid geworden.

Vraag de argeloze burger kort te beschrijven wat 9/11 was en men zal je vertellen dat er vliegtuigen in de WTC torens vlogen en in het Pentagon. Op de vraag ‘hoeveel vliegtuigen vlogen er in de torens’ is het antwoord meestal ‘2’. Vraag dan hoeveel torens er ingestort zijn dan wordt er wat geaarzeld maar komt er meestal ook ‘2’ uit. Bijna niemand die zich er niet speciaal in verdiepte weet dat er 3 torens zijn ingestort. Als je dat vertelt dan zie je eerst aarzeling en dan komen er vragen, ‘hoe zit dat dan’. Vragen die men zich nooit eerder gesteld had, het eigen geheugen had het ‘collectief geheugen verhaal’ al definitief een plaats gegeven.

De godfather van propaganda, Edward Bernays, beschrijft pijnlijk onomwonden de effectiviteit van deze techniek als een techniek ter manipulatie van de massa, zoals Rypke meldde in zijn serie:

The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses is an important element in democratic society. Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country. We are governed, our minds are molded, our tastes formed, and our ideas suggested, largely by men we have never heard of…. It is they who pull the wires that control the public mind.

Ik merk die realiteit ook bij verstokte NRC en Volkskrant lezende kennissen die ik uitdaag door vast te stellen dat deze media hun nutteloosheid hebben bewezen door eerst ‘Brexit’ volkomen te missen en recent weer de ‘Trump-overwinning’. Dat kunnen ze moeilijk ontkennen, maar toch heeft het nauwelijks effect. Deze, weliswaar slinkende, groep blijft toch vertrouwen in ‘hun’ krant. Dat de feiten aantonen dat deze media kennelijk heel slecht zijn in waarheidsvinding verandert hun mening niet. Het goede gevoel, de weldenkenden onder elkaar, ‘tribal sentiment’ is wat het vertrouwen bepaalt.

Tribal instinct onderscheidt slechts goed en fout
Het lijkt er ook op dat propaganda werkt met een simpel concept: er is slechts goed en fout. Er wordt vaak naar de menselijke ‘hokjesgeest’ verwezen, maar steeds blijkt weer dat er eigenlijk maar 2 hokjes zijn: goed en fout. Propaganda tracht de gewenste gedachtegang als goed geaccepteerd te krijgen en saamhorigheid te kweken, een goed gevoel te geven. ‘Branding’ in moderne marketing. En uiteraard is ‘de andere kant’ altijd fout. Dit lijkt bijna een oergevoel. De biologische basis stamt wellicht uit de tijd dat de mens in stamverband leefde en het belangrijk was snel te beslissen of een ander vriend of vijand was, overleving of niet.

Groepsdruk is ook zo’n oerkracht en er zijn maar weinigen die dat kunnen weerstaan, niemand vind het leuk om sociaal uitgesloten te worden. Angst en sociale uitsluiting zijn door de eeuwen heen dan ook door totalitaire machtshebbers gebruikt, evenals door de kerk. Religies maken ook dankbaar gebruik van angst en van groepsgevoel bevorderen op straffe van uitsluiting. En wie de serie Borgia zag weet dat ook kerkelijke machthebbers vroeger vooral bezig waren hun eigen macht te bestendigen, niets nieuws onder de zon ( ).

De kracht van de macht groter dan gevestigd gezag
Zelfs gevestigde autoriteiten als Salomon Kroonenberg die in een boeiend college uitlegt dat er nog niets aan de hand is met het klimaat, een Nobelprijswinnaar die stelt dat ‘Global Warming pseudo-science is’,  of Tony Heller, alias Steve Goddard, die systematisch laat zien hoe officiële klimaat-rapportages gemanipuleerd (‘rigged’) zijn, of ingenieurs met bewezen staat van dienst die in brieven uitleggen hoe financieel desastreus en nutteloos het energieakkoord en de gesubsidieerde energietransitie is, het mag allemaal niet baten. Deze rationele aanpak (fase 1) heeft geen effect, verandering zal enkel door verandering in de zittende macht (fase 2)en door alternatieve media (fase 3) gebeuren.

Conclusie
Het is anno 2016 voor een zittende macht in een democratische staat nog steeds mogelijk met behulp van eenzijdige voorlichting (effectieve propaganda) rationele argumentatie te onderdrukken en de grote massa mee te krijgen in een verhaal, ongeacht het waarheidsgehalte. In zo’n systeem blijkt het vrijwel onmogelijk om op rationele gronden tegen het overheidsbeleid te argumenteren, zolang de zittende macht dat niet wil, zoals duidelijk is gebleken bij energie- en klimaatbeleid. Ook het argument dat sommige zaken zo ingewikkeld zijn dat ‘men’ daardoor wanbeleid niet zou herkennen gaat niet op, want om de onzinnigheid in te zien van houtpellets in de VS maken, hierheen te verschepen en ze hier in onze centrales bij te stoken om het klimaat te redden hoef je geen ingenieur te zijn. Deze waanzin haalde zelfs de mainstream TV en toch blijkt de zittende macht of ‘het systeem’ in staat dit beleid door te zetten, allemaal om papieren (klimaat-)doelen te halen waarin de ‘mainstream’ is gaan geloven.

De zittende macht zal moeten verdwijnen om verandering te realiseren, rationele argumentatie blijkt hiertoe niet in staat. Net als in feodale tijden met totalitaire heersers houdt de zittende macht zichzelf succesvol in het zadel. Andersdenkenden worden niet meer onthoofd zoals toen, maar riskeren wel hun baan zonder dat dit tot veel ophef leidt. Dat is verbijsterend voor een continent dat er prat op gaat vrijheid van meningsuiting te hebben. Ook hoog opgeleiden geconfronteerd met deze feiten zijn bereid deze te ontkennen en te blijven geloven in een mythe zolang de mainstream dit er massaal in blijft hameren (en men de feiten niet teveel aan den lijve ondervindt!).

Deze succesvolle machtsuitoefening geldt niet enkel voor klimaat. Ook op andere terreinen is dit mechanisme, macht gecombineerd met propaganda, in staat rationele argumentatie grotendeels monddood te maken. Een open geïnformeerde dialoog is momenteel in de EU min of meer onmogelijk over de euro, de non-transparantie van de ECB, Quantitative Easing, de miljarden betalingen aan banken in het zuiden of de vluchtelingen-problematiek. Ondanks ons geloof in een open maatschappij met vrijheid van meningsuiting lukt het de gevestigde macht de massa het gewenste denken op te leggen en dissidente meningen marginaal te houden. De zittende macht is bereid hierin heel ver te gaan, zoals bleek uit de recente openlijke oproep van Juncker, voorzitter van de EU Commssie, om nepnieuws tegen te gaan. De gevestigde media hebben hun controlerende macht verloren en zijn verkondigers van het overheidsbeleid geworden, politieke correctheid is de nieuwe norm, waarheidsvinding doet er weinig meer toe.

Enkel machtsverandering zal dit kunnen klaren, dus misschien is dat dan de zege van de democratie: een zittende macht zit er niet voor eeuwig (hoewel zij daar meestal wel naar lijkt te streven), dankzij verkiezingen, zolang die eerlijk verlopen. Hoewel zelfs dan de zittende macht met alle middelen zal proberen onwelgevallige macht die niet tot het establishment hoort buiten de deur te houden, zoals we afgelopen 2 maanden in de VS zagen.

En 2017?
De veranderingen in de VS en de schokgolf die dit voor de zittende macht teweeg bracht was al direct na de verkiezingen te merken. De zittende verliezende macht probeerde van alles om de machtspositie te behouden, zoals Facebook of Russische hackers de schuld te geven of hertellingen te eisen. De veranderingen zullen ook de positie van de EU beïnvloeden. Het ‘klimaatdenken’ is inmiddels zodanig Europees gemeengoed geworden en ingebed in allerlei beleid (niet enkel energiebeleid) dat de ondermijning hiervan door de VS, zoals duidelijk lijkt te gaan gebeuren, wel grote gevolgen moet  hebben. Ook hier zal de zittende macht zich met hand en tand tegen verzetten en het lijkt erop dat dit niet zonder heftige confrontaties zal gaan verlopen vrees ik.

Had ik in mijn Oktober 2015 blog nog de hoop dat ‘het gezond verstand’ zou zegevieren, de kracht van de macht is helaas veel groter gebleken. In de aanloop van de Brexit hield ik de mogelijkheid nog open dat de EUlite zich zou realiseren dat ‘teveel Europa’ niet werkt en in feite de Europese droom om zeep helpt. Als Brexit veel steun zou krijgen zou dat misschien tot inkeer kunnen leiden dacht ik toen nog tegen beter weten in. Niet dus. Inmiddels weten we dat zelfs nu de Brexit realiteit is de EUlite nog niet tot inkeer komt. In tegendeel, de Brusselse machtsmachine dendert gewoon door. De zittende macht lijkt het het VK zo moeilijk mogelijk te willen maken. Want stel je voor dat anderen door zouden krijgen dat het uittreden eigenlijk gunstig uitpakt voor het VK ondanks alle doemscenario’s, dan is de zittende macht echt in de problemen. En de EUlite is bereid daar schandalig ver in te gaan. In plaats van de EU problemen aan te pakken spreekt  Juncker sociale media aan op het tegengaan van ‘fake news’ en overweegt de Duitse coalitie een wet tegen  nepnieuws. George Orwell’s Ministerie van Waarheid komt angstwekkend dichtbij.

“Early in life I had noticed that no event is ever correctly reported in a newspaper” George Orwell

Dit alles bewijst hoe nodig het is om ook in Europa schoon schip te maken (of op zijn Amerikaans: ‘to drain the swamp’), maar een Europese leider die dit zou kunnen is er niet. Merkel heeft haar laatste krediet met de vluchtelingen wel vergooid zo lijkt het, zelfs voor de gezagsgetrouwe Duitsers. Dat betekent dat de lidstaten nog meer zullen terugvallen op hun nationale soevereiniteit omdat dat de meeste zekerheid biedt.

En in Nederland?
Ook onze zittende machthebbers zijn niet bereid of in staat gebleken naar de wil van de burger te luisteren. Gezichtsverlies en het pluche zijn sterk. De klimaatgekte blijft leidend en dwingt het energieakkoord tot uitvoering tegen vele burgerbezwaren in. De euro en de Europese Unie zijn heilig en een referendum over het Oekraine verdrag wordt weg gelachen. Het vluchtelingen probleem lijkt de laatste druppel te zijn voor de grote omwenteling die we na 15 Maart mogen verwachten.

Ook  onze reguliere media zijn niet in staat gebleken tot echte zelf-reflectie en schoon schip maken. De goed betaalde verkondigers van de politiek correcte mening op de staatsbuis zijn blijkbaar teveel gewend aan hun macht en ze zijn hun elitaire positie vanzelfsprekend gaan vinden. In de dagen na de verkiezing van Trump werd dit op DWDD heel duidelijk. Het eigen falen werd weliswaar ter sprake gebracht maar aan een tafel met uitsluitend gelijkgestemden wordt je niet veel wijzer. Al snel hoorde je ‘we moeten het beter uitleggen’ en andere dooddoeners.

Zelf-verklaarde weldenkende media
Het meest illustratief hoe elitair de media-macht is geworden vond ik toen presentator van Nieuwkerk opperde misschien meer op zoek te moeten gaan naar ‘andere meningen’ en dat direct gelijkstelde aan ‘simpel’ en ‘het gewone volk’, Frans Bauer moest misschien maar gaan presenteren. Hoe elitair verblind kun je zijn? Dat er vele hoog-opgeleide en slimme mensen toch een andere mening kunnen hebben dan die van de staatsomroep maar gewoon geen kans krijgen kwam niet in hem op. Propaganda werkt zo goed dat de verkondigers er zelf in gaan geloven.

Marianne Zwagerman veegde in de ochtend de vloer aan met het allereerste ‘Trump-excuus’: ‘het kwam door Facebook’. Ze verbijsterde de NPO-ers aan tafel met haar forse kritiek op de publieke media. Dat de VARA eenzijdig is kon ze nog enigszins inkomen vanwege de opzet, maar voor de NOS goldt dat toch niet en het bestaansrecht van de publieke omroep werd terecht in twijfel getrokken. De publieke omroepen maken zich volgens haar net zo goed schuldig aan tunnelvisie. Ze vraagt zich dan ook hardop af of de NOS het verkiezingsprogramma nog kritisch gaat evalueren. “Als jullie in de spiegel kijken zie je alleen maar een zwart gat, van die tunnel!”.

Internet doorbreekt opiniemacht van het establishment
Ook de zittende media-macht zal niet uit zichzelf haar comfortabele machtspositie veranderen, dat zal enkel kunnen door een machtswisseling. En ook daar wordt aan gewerkt, gelukkig. Net zoals er in een oorlog onder een totalitair regime verzetskrantjes ontstaan, zo zie je onder de massamediale overmacht dankzij het internet allerlei alternatieven als uitlaatklep van het andere geluid. Behalve vele blogs zoals deze, is er ook TPO en het succesvolle GeenStijl. Inmiddels is er ook al een soort Nederlandse Breitbart  en is er een hele serie boeiende interviews met een ander geluid te vinden op Cafe Weltschmerz. Het lijkt slechts een kwestie van tijd voor de MSM hun eigen overbodigheid hebben gerealiseerd.

De praktijktoets van 2017
Het hierboven beschreven ‘inzicht van 2016’ zou je ook in de goede wetenschappelijke traditie een hypothese kunnen noemen. Vervolgens kunnen we dan gaan kijken of de werkelijkheid de hypothetische veronderstellingen bevestigd. Een interessante test komt eraan met het aantreden van Trump op 20 Januari. Zijn aantreden kan de totalitaire rol van de macht in het klimaatverhaal aantonen, want dat kan enkel veranderen door een machtsverschuiving zoals we hebben gezien. Dat gaat ook serieuze consequenties hebben voor het energiebeleid van de EU dat een maand geleden een nieuw ie-energbeleid heeft gepubliceerd. Een pakket van 1200 pagina’s dat de ‘New Energy Market Design’ uiteen zet, onze EU overheid ‘ontwerpt een markt’ in plaats van dit aan ondernemingen over te laten. Dit reuze pakket is op verschillende punten al tegenstrijdig van zichzelf, promoot nog meer inzet van hernieuwbare energie dat nu al onbetaalbaar wordt en dat de laatste marktwerking om zeep helpt door het gevoerde subsidie-beleid. Omlaag brengen van CO2 emissies is de enige argumentatie en zelfs dat wordt niet bereikt. 

Maar ook op andere terreinen zal de EU gedwongen worden zijn eigen rol te herzien en weer te leren zijn eigen broek op te houden. Met alle verkiezingen op komst staan we voor grote veranderingen en machtsverschuivingen. Het machtsmonopolie van het establishment is dan ook aan het doorbreken, zo constateert ook hoogleraar Ellian in Elsevier naar aanleiding van het Juncker plan om nepnieuws wettelijk te gaan reguleren: ‘verhalen van het establishment vormen het grootste nepnieuws’.

2017 wordt een boeiend jaar, dat hoef ik u niet meer te wensen.