Unilever misleidt consument met ‘milieuvriendelijker’ fosfaatvrij Sun vaatwasmiddel

Hier de aanvullende puntsgewijze toelichting:

Fosfaat werd altijd toegevoegd aan (af)wasmiddel als waterontharder, het voorkomt het neerslaan van kalk, door Ca2+ te binden. Het verdween in wasmiddelen in de jaren ’80 nadat er beweringen opdoken dat vissterfte optrad door zuurstoftekort in water, wat door fosfaat zou worden veroorzaakt. Omdat fosfaat effectief water onthardt werd het nog gebruikt in afwasmiddel, maar na de piek in fosfaatprijzen in 2008 gingen fabrikanten op zoek naar goedkopere, pardon ehh’milieuvriendelijker vervangers.

Unilever beweert op haar website over ‘Sun en het milieu’:

Als er te veel fosfaat in het oppervlaktewater terechtkomt, dan gaan de algen en planten zo erg groeien dat dit leidt tot een zuurstoftekort in het water. Daardoor worden andere planten en dieren, zoals vissen, bedreigd. Unilever heeft een vervanger voor fosfaat gevonden die biologisch afbreekbaar is.

Dat is 7 maal onzin want:
a. Fosfaat is een onmisbare bouwstof van het leven (van het DNA), waar in de natuur een schreeuwend tekort aan is. Zonder extra fosfaat zijn planten als Jules Deelder die zonder speed probeert te dichten. Maar krijgen ze extra fosfaat, dan voeren planten en algen hun primaire productie op (maken van suikers en zuurstof met CO2 en water, aangedreven door lichtenergie.
b. Meer primaire productie door planten leidt dus tot MEER zuurstof in het water, want bij plantengroei komt zuurstof VRIJ. De primaire productie wordt door ecologen vaak als maat genomen voor het meten van het ‘gezond’functioneren van een ecosysteem, sterker, primaire productie meten (via koolstofisotopen in het systeem) is de énige concrete maat die ecologen hebben voor ecosysteem-functioneren.
c. Die extra plantaardige productie is een biologisch gunstig effect: je krijgt meer voedsel in het systeem voor meer waterdieren, zoals de begrazers van algen: copepoden en rotiferen. Dat zijn mini-waterkoetjes, die op hun beurt weer voer zijn voor vissenlarven. Extra fosfaat in het oppervlaktewater tussen de jaren ’60 en ’90 leidde tot aantoonbaar verbeterde groei van diverse commercieel interessante vissoorten in kustzone en Ijsselmeer, zie de SWNM-fosfaatwijzer. Extra fosfaat in algen leidt tot betere voedselkwaliteit voor de begrazers van algen, zo blijkt uit onderzoek van het NIOO. Volgens de betreffende ecoloog ‘is er niemand die nog ontkent dat meer fosfaat de visproductie verhoogde’. Behalve NGO’s dan.
d. Zuurstoftekort ontstaat niet door de algengroei. Het treedt op wanneer algen niet voldoende begraasd worden door zooplankton en afsterven. Bij ontbinding en oxidatie van die dode algen onttrekken bacterien zuurstof uit het water. In water dat niet chemisch vervuild is treedt voldoende begrazing op en blijft het water helderder, ookal verloopt algengroei sneller. Uit het proefschrift van Imares-directeur Martin Scholten in 2004 bleek echter al dat het oppervlaktewater in NL NIET helderder werd, ondanks dat bijna alle fosfaat sinds de jaren ’80 werd verwijderd in RZWI’s. De reden lag volgens Scholten dan ook in onvoldoende begrazing van algen door zooplankton.
e. Zie bovenstaande grafiek, en shop naar Phosphorousplatform.eu. Het overschot aan academici in het Westen heeft een nieuwe hype ontdekt, waarmee ze de overheid geld kunnen aftroggelen voor ‘het is heel erg, maar er zijn nog onzekerheden’- onderzoek. Het mogelijk opraken van fosfaat over 150 tot 500 jaar. Feit is dat Europa voor fosfaaterts te zeer afhankelijk raakte van één bron (de Westelijke Sahara, die vanwege de fosfaaterts door het Marokkaanse leger bezet gehouden wordt, waar is Gretta Duisenberg hier?) en dat in combi met prijsspeculatie drijft de prijzen op sinds 2008. Ook verspillen we nu de fosfaat die vrijkomt uit RZWI’s. In plaats van de kustzone met fosfaat uit RZWI’s te bemesten om de visproductie op te hogen, verbranden en dumpen RZWI’s alle verwijderde fosfaat dat na miljardeninvesteringen van rioolwater werd gescheiden zonder enig economisch én milieuvoordeel.
f. Fosfaatvervangers kunnen direct en indirect toxisch zijn voor zooplankton (= vissenvoer), negatief effect hebben op vissen. Indirecte schade kan optreden doordat EDTA/MGDA en NTA zware metalen vrijmaken uit slib, zo blijkt uit onderzoek van het Instituut voor Milieuvraagstukken dat de SWNM liet uitvoeren tegen veel te veel geld. Dat deze stoffen zware metalen vrijmaken uit slib is logisch, want ze werken als ionenuitwisselaar. Die werking is de reden dat ze worden toegevoegd aan Sun-tabletten.
g. Toen ik op Droevendaal in Wageningen woonde kwamen de groene diehards aandraven met Ecover groene afwaszeep. Daar werd het milieu wél schoon van maar de afwas niet. Je hoorde vanuit het riool de ratten bijna schreeuwen om méér Ecover, als je met je kwast probeerde het vuil uit de kopjes te schrapen. Ergo, ouderwets met kwast en zeep heeft géén milieuimpact, een Suntablet WEL. Zou Sun trouwens géén milieuimpact hebben, dan kocht niemand het. Want een stof die geen milieuinvloed heeft maakt niets schoon

Ik heb een gruwelijke hekel aan de vaatwastabletten van Sun.

Het plastic waarin het tablet verpakt zit blijft in het bakje in de deur plakken waardoor de tablet niet in de machine valt.

Wastablets van andere fabrikanten hebben dit ongemak niet, dus is de keuze snel gemaakt, geen fosfaatvrije tabletten van Sun.

Ik kan hier toch niet helemaal in meegaan Rypke. 1. Voor aquatische ecosystemen maakt het een essentieel verschil dat fosfaat aan de waterfase wordt toegevoegd. In zoete ondiepe wateren zonder fosfaat inbreng is de waterfase groeibeperkend voor (snelgroeiende) algen. Macrofyten (wortelende waterplanten) die fosfaat uit de bodem halen kunnen zich dan vestigen. Dit brengt structuur en helder water in het systeem waar andere organismen weer van profiteren: schuilplaatsen macrofauna en vissen, aanhechting organismen, etc. Kortom, een gevarieerd ecosysteem. Wanneer je fosfaat toevoegt aan de waterkolom kunnen planktonische algen als snelle groeiers daarvan profiteren. Ze gaan domineren en groeien de waterkolom dicht (groene soep) waardoor de macrofyten (en daarmee structuur en daarmee veel andere organismen) verdwijnen en er een relatief arm ecosysteem ontstaat. In de randmeren krijg je dan de brasem volop. Inderdaad veel biomassa, maar weining soorten.
2. Dit systeem wordt aangehaald als voorbeeld voor een ’tipping point’. Het kantelpunt wordt bereikt wanneer het fosfaat en daarmee de algen-dominantie juist zoveel wordt dat de macrofyten het niet meer bolwerken. Dan ontstaat er een totaal ander systeem. In een dergelijk systeem bleek het ook lastig om de structuur weer terug te krijgen door het fosfaat terug te dringen. Daarom heeft men in de 90-er jaren massaal geprobeerd brasem weg te vangen en zo biomassa en dominante grazers uit het systeem te verwijderen.
3. Het effect van het fosfaat dat uit wasmiddelen afkomstig is, is waarschijnlijk beperkt, zeker nu waterzuiveringen fosfaat verwijderen. Eind jaren 80 toen ik beroepshalve hiermee te maken had kwamen de emissies voor ongeveer een-derde elk van wasmiddelen, landbouw-uitspoeling en uit het buitenland (Rijn, Maas Schelde).
4. Tja, ‘misleiden’ is een zwaar woord. Ik zie -in reclames- veel ‘milieu-claims’ die bedenkelijk zijn, bijvoorbeeld ook in de ‘groene chemie’. Maar in onze qua milieu verslaggeving zo verziekte en gepolitiseerde media kan ik wel begrijpen dat bedrijven in hun reklame gebruiken wat ze kunnen. Vroeger wisten we gewoon dat dat reklame was en namen we dat al wat minder serieus. Nu produceren de reguliere media ook ‘reklame’ maar dan voor het overheidsbeleid en groene geloof. Leve de blogosfeer en kritische onderzoeksjournalistiek!